Het verschil tussen succesvolle personen en collega’s die minder succes hebben, zit vaak in kleine details, zoals de vloek van de winnaar.
De winner’s curse of de vloek van de winnaar betekent dat de hoogste bieder bij een veiling, waarbij mensen tegen elkaar opbieden, vervloekt is, omdat hij waarschijnlijk een te hoge prijs betaald heeft voor het huis of het kunstvoorwerp waarop hij geboden heeft.
De vloek van de winnaar is trouwens een van de redenen waarom het resultaat op een kunstveiling geregeld de schatting van het veilinghuis zwaar overtreft. Onlangs werd bijvoorbeeld het werk ‘Lamproom’ van Luc Tuymans verkocht voor 232.000 pond. De richtprijs was slechts 120.000 tot 180.000 pond.
Dit fenomeen werd oorspronkelijk ontdekt door drie ingenieurs in 1971. Stel dat er een veiling is om het recht om olie op te boren op een stuk land toe te kennen aan een oliemaatschappij. Indien de geïnteresseerde oliemaatschappijen, na berekening, hun bod indienen, is het uiteraard het hoogste bod dat wint. Tegelijk is de kans zeer groot dat dit bod de echte waarde van het stuk land schromelijk overschat, wat dan weer betekent dat de maatschappij een slechte investering gedaan heeft. Of hoe de winnaar van de veiling tegelijk de verliezer is en omgekeerd.
In de jaren 1950 was er immers geen nauwkeurige methode om de potentiële waarde van een offshore olieveld te schatten. Als een olieveld bijvoorbeeld een werkelijke intrinsieke waarde van 10 miljoen dollar had, zouden oliemaatschappijen kunnen schatten dat de waarde ergens tussen de 5 miljoen en 20 miljoen dollar ligt. Het bedrijf dat het olieveld ten onrechte schatte op 20 miljoen dollar en een bod van die waarde uitbracht, zou de veiling winnen en later ontdekken dat het niet zoveel waard was.
Ook bij het uitgeven van boeken speelt de winner’s curse een rol. Zo ontdekte hoogleraar Dessauer dat uitgeverijen die tegen elkaar opbieden om een boek te mogen uitgeven en daarom op voorhand een grote som geld aan de auteur betalen, omdat hij een beroemd politicus of managementgoeroe is, meestal het zout op hun aardappelen niet eens verdienen. De onderzoeker besluit dat “de meeste van dergelijke boeken vanuit financieel oogpunt ronduit floppen en de waarde ervan meer gepercipieerd dan reëel is”.
De winner’s curse wordt trouwens handig toegepast door oplichters. Stel dat een malafide persoon zijn wagen wil verkopen. Als hij het een beetje handig speelt, zorgt de oplichter er wel voor dat op het moment dat de geïnteresseerde koper langskomt, er ook twee van zijn vrienden aanwezig zijn. Op die manier kan de verkoopprijs flink de hoogte ingaan.
Ook in de schitterende Britse reeks Manchild wordt het principe gebruikt. Bij de verkoop van een schilderij laat kunsthandelaar Patrick, een van vier hoofdpersonages en de eigenaar van het kunstwerk, zijn vriend in de zaal tot een bepaald punt meebieden. Op die manier krijgt de handelaar een wel erg mooie biedprijs.
Dit fenomeen laat trouwens toe om op een snelle en leuke manier iets bij te verdienen. Vul hiervoor een bokaal met muntstukken, die je vooraf geteld hebt. Laat dan iedereen op café raden hoeveel geld er in de bokaal zit, door het geschatte bedrag op een papiertje te schrijven. Diegene die het meeste biedt voor de inhoud van de bokaal, krijgt de inhoud van de bokaal na betaling van wat hij geboden heeft. Onderzoek wees hieromtrent immers twee zaken uit: het gemiddelde bod zal een stuk lager liggen dan de werkelijke inhoud ervan, maar het hoogste en dus winnende bod zou toch boven de waarde van de inhoud van de bokaal liggen. Zo was de gemiddelde waarde van de biedingen voor een bokaal met 8 dollar aan muntstukken 5,13 dollar en het winnende bod 10,01 dollar.
Het symptoom van de winner’s curse is dat je door een te optimistische inschatting van de situatie teveel betaalt voor het aangebodene (huis, veilingstuk). Hoe kan je genezen? Minder bieden of je houden aan een limietprijs, met het berekende risico dat je naast het aangebodene grijpt.