Samuel Johnnson stelde dat niets doen in het vermogen van iedereen ligt. Mensen hebben nu eenmaal een sterke neiging om bij de bestaande situatie of status-quo te willen blijven.
In de uitstekende rubriek ‘Vrouwen over geld’ in De Morgen lazen we ooit dat de 28-jarige Bie Sysmans niet streeft naar een hoger salaris. ‘Maar ik zou ook niets willen inleveren’, vertelt de docente aan de krant. Wellicht zou de vrouw hetzelfde antwoord gegeven hebben indien ze 500 euro meer verdiende. De huidige situatie of status-quo is altijd een belangrijk referentiepunt.
Erfenis
De nadelen van een verandering wegen bovendien, subjectief aangevoeld, zwaarder dan de eventuele voordelen ervan. Stel dat je een portefeuille aandelen geërfd hebt. Ondanks het feit dat je een aantal aandelen waarschijnlijk zelf nooit gekocht zou hebben – omdat je ze bijvoorbeeld te risicovol vindt – is de neiging groot om de samenstelling van de portefeuille toch niet te wijzigen. Om in dit verband Sartre te citeren: ‘Niet kiezen is evenwel ook kiezen’.
Ook verkopers maken handig gebruik van deze neiging. Ze bieden je namelijk de garantie dat je het product gedurende een bepaalde periode mag terugbrengen en dat je de volledige aankoopsom terugkrijgt.
Dick Thaler beweert dat de consument na de aankoop van het product het zoekproces naar een alternatief zal stopzetten en zich tegelijk zal hechten aan het product. Vandaar dat zo weinig gebruik gemaakt wordt van deze mogelijkheid om het product ook effectief terug te geven.
Niet tevreden? Geld terug!
Vooral voor producten met een nieuwe technologie is dit een voor producenten erg verleidelijke strategie. Zo bood Canon de mogelijkheid om een Selphy Compact Photo Printer te kopen en gedurende drie weken thuis te proberen ‘zonder risico’. Niet tevreden? Geld terug!
Vandaag nog wordt de techniek gebruikt. Zo kan je een ‘dekbed zonder overtrek’ gratis 30 dagen testen. Zeker dat niemand dat dekbed terugbrengt.
Ook in wetenschap
Ook wetenschappers hebben last van de status-quo bias. Ze hebben een subjectieve voorkeur voor de huidige stand van kennis en misprijzen alle controversiële stellingen die daar tegenin gaan.
Het symptoom van die status-quo fout is dus dat we de bestaande situatie als beter beschouwen dan een alternatief uit angst een fout te maken bij de beslissing om de situatie te wijzigen. Het ‘genezingsproces’ bij de economiedokter bestaat uit alle alternatieven objectief te beschouwen zonder voorkeur voor de bestaande situatie.
In de taxi
Het beruchte ’taxichauffeursyndroom’ is eveneens een uitvloeisel van de status-quo fout. Colin Camerer vond dat taxichauffeurs in de stad New York een bepaald streefdoel in gedachten hebben. Ze willen bijvoorbeeld dagelijks 250 dollar inkomsten halen. Niet elke dag is evenwel geschikt om goed te verdienen. Op een zonnige dag nemen relatief weinig mensen de taxi. Het gevolg hiervan is dat de chauffeurs op dergelijke dagen extra uren kloppen om toch dit – door zichzelf vooropgesteld – cijfer te halen.
Op goede dagen – met veel regen dus – echter halen ze vrij snel dat cijfer en stoppen dan met werken. Volgens Camerer zouden taxichauffeurs beter net het omgekeerde doen. Op slechte dagen zouden ze beter van de zon profiteren en op goede regendagen is het slimmer om gewoon door te werken. Het gevolg hiervan is dat de inkomsten van de chauffeur drastisch zullen stijgen bij een gelijkblijvend aantal werkuren.
Een andere illustratie van die status-quo fout is dat organisatoren van goede doelen proberen om mensen een permanente opdracht te laten openen ten gunste van hun organisatie. Eenmaal deze permanente opdracht geïnitialiseerd is – bijvoorbeeld een schenking van 50 euro per jaar – wordt de jaarlijkse schenking door de weldoener beschouwd als de status-quo. Daarom hameren kaderleden van dergelijke organisaties bij mensen op het terrein op het feit dat het interessanter is een dergelijke bestendige opdracht binnen te rijven – zelfs indien het bedrag lager is – dan een eenmalige hogere gift.